برنامه درسی آموزش عالی؛ رویکرد شایستگی محور

برنامه درسی آموزش عالی چیست؟

تعاریف گوناگونی در این باره ارائه شده است می توان گفت برنامه درسی آموزش عالی تجربیات آکادمیک رسمی شده ای است که دانشجویان دارای مدرک دیپلم متوسطه باید آنها را در دانشگاه فرابگیرند

این برنامه ها که به همراه دوره ها یا برنامه های مطالعاتی تدوین شده اند شامل کارگاهای آموزشی؛ سمینار ها مجموعه سخنرانی کارآزمایشگاهی و تجربیات نیز می شوند.

برنامه درسی همه بخش های درگیر موسسه را با فرایند تدریس ویادگیری دربر می گیرد. علاوه بر این هدف؛ طراحی؛ هدایت و ارزشیابی تجربیات آموزشی را شامل می شود. در ضمن سازماندهی برنامه درسی بوسیله فلسفه آموزشی موسسه تعریف می شود.(جف و دیگران 1996)

برنامه آموزش عالی بطور قاطع انعکاس دهنده ی نیاز های جامعه و روشهای کسب دانش و علائق دانشجویان توانایی ها و یادگیری پیشین آنها است.

الگوهای برنامه ریزی درسی آموزش عالی:

این الگوهارا می توان به2 گروه تقسیم کرد

یک گروه افرادی که اعتقاد دارند می توان اهداف تعلیم و تربیت را تعیین کرد و به شیوه خطی آنها را تحقق بخشید یعنی دارای رویکرد تکنیکی و علمی هستند. درمقابل افرادی قرار دارند که معتقد به رویکرد غیر علمی غیر تکنیکی هستند که به ذهنی و شخصی واکتشافی بودن برنامه تاکیددارند(ملکی 1382)

رویکرد شایستگی در برنامه آموزش عالی

نخستین توجیه مدون الگوی یک برنامه مبتنی بر شایستگی در 1918 در کتاب بابیت به نام" برنامه درسی"ظاهرشد.با بررسی ادبیات موضوع مربوط به شایستگی ها اولین چیزی که بخوبی مشخص می شود فقدان تعریف واحد و اصطلاح شناسی مشخص در مورد شایستگی و معنا و مفهوم آن می باشد.

تعارف مختلفی ارائه شده است مانند:

شایستگی ویژگی قابل اندازه گیری یک شخص می باشد که با عملکرد اثربخش در شغل یا سازمان و فرهنگ خاص مرتبط می باشد (هی گروپ 2001)

شایستگی آن چیزی است که مردو می توانند انجام دهند (تایت 1996)

شایستگی در لغت به عنوان در خور؛ سزاوار؛ کفایت؛ قابل پذیرش؛ آمادگی کافی برای وارد شدن به حرفه ی خاصی و.... مطرح شده است و ارتباط مستقیمی با داشتن گواهی در ان حرفه دارد (صافی 1376)(ملکی 1376)

بهره گیری از رویکرد شایستگی در تدوین برنامه درسی

در یک الگوی شایستگی محور؛ شایستگی های خاص و تکنولوژیکی عملکردهای مطلوب به صورت هدفخای رفتاری یا عملکردی و با شایستگی های صراحت یافته؛ فعالیت های یادگیری برای هر هدف طرح ریزی شده و عملکرد فراگیر به عنوان مبنایی جهت پیشروی مورد بررسی قرار می گیرد.

چنین الگویی شامل فعالیت ها و اعمالی است که بوسیله دانش آموز یادگرفته و اجرا می شود.

منتقدان می گویند اجرای آن برای دانش آموزان و معلمان بطور یکسان خسته کننده است و محدودیت زمانی نیز دارد (سیلور و الکساندر 1374 ص 328)

کاربرد و مزایای رویکرئ شایستگی محور در برنامه درسی:

والش (2002) معتقد است با استفاده از چنین الگویی یک برنامه درسی می تواند به گونه ای طراحی شود که فارغ التحصیلان را برای کار آماده کند و تاکیدش بر مهات های تفکر انتقادی و حل مسئله باشد.

سینگلا و همکاران (2005) معتقدند برخی از ویژگی های اموزش مبتنی بر شایستگی عبارت اند از:

1- شایستگی ها با دقت از دانش عمومی؛ شناسایی و صحت و سقم آن مشخص می شود

2- آموزش در تدوین هر شایستگی هدفمند می شود

3- ارزشیابی به همراه سرح دانش نگرش و عملکرد انجام می شود

4- پیشرفت دانش آموزان با ریتمی خاص رای هر فرد ÷یش میرود

5- آموزش تا حد امکان انفرادی کننده است

6- تاکید بر نتایج

7- هدایت تجربیات بوسیله بازخورد دائمی

همچنین سینگلا و همکارانش معتقد اند که ویژگی های طراحی برنامه درسی آموزش فنی و حرفهای مبتنی بر شایستگی موارد زیر را دارا می باشد:

1- تمرکز بر عملکرد شغلی نه محتوا

2- اصلاح تناسب در آنچه که یاد گرفته شده (محتوا)

3- اجتناب از بخش بخش کردن سنتی برنامه های آکادمیک

4- تولید درس های قابل کاربرد در موقعیت های ÷یچیده

5- حمایت از استقلال فردی

ابعاد برنامه درسی شایستگی محور از نظر سینگلا و همکاران (2005):

1- شناسایی شایستگی ها

2- استاندارد کردن شایستگی ها

3- آموزش مبتنی بر شایستگی ها

4- تصدیق شایستگی ها

آنها همچنین پنج گام را برای طراحی چنین برنامه ای ذکر می کنند:

1- تعرف شایستگی ها

2- تعیین الزامات حرفه ای و اهداف یادگیری

3- تعیین موضوعاتی که باید تدریس شود؛ رویکرد ها و نحوه سنجش

4- ساختن یک طرح برای حفظ کیفیت دوره

5- تدوین استراتژی اجرایی و ارزشیابی

کوپر و پالت (2005) رویکردی گام به گام برای شایستگی های مورد نیاز فارغ التحصیلان برای طراحی برنامه درسی شایستگی محور ارائه داده اند:

1- درنظر گرفتن سطح

2- در نظر گرفتن نقش (وظیفه و فرایند)

3- درنظر گرفتن مراحل تحول سازمانی (چرخه حیات سازمانی)

4- در نظر گرفتن دیگر متغیر های زمینه ای مرتبط (تولید؛ ابعاد سازمانی و اجتماعی)

5- شناسایی ارتباط مقوله ها و دسته های شایستگی

6- جمع آوری اطلاعات اضافی

7- بازبینی

8- ایجاد شاخصه های رفتاری

9- ایجاد سطح تسلط

برخی دیگر معتقد اند که برنامه درسی شایستگی محور شامل 3 مرحله اساسی است:

1- تعیین مدل شایستگی ها

2- تشخیص نیاز های آموزشی

3- شناسایی و اجرای برنامه های شایستگی محور

منبع: برنامه درسی مبتنی بر شایستگی در آموزش عالی

حسین مومنی مهموئی

علی شریعتمداری

عزت ا... نادری

دانشگاه آزاد اسلامی؛ بجورد 1387